Isıtıcı olarak konutlar, okullar ve hastanelerde kalorifer peteği, bürolar ve otellerde radyatör ile gereken yerlerde konvektör veya salon tipi sıcak hava cihazları, fabrika ve atölye binalarında duvar tipi veya tavan tipi sıcak hava cihazları önerilir.
İçindekiler
- Radyatör (Kalorifer Peteği) Seçimi
- Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
- a) Radyatörlerin Pencere Altlarına ve Dış Duvara Yerleştirilmesi
- İki Yüzeyinde Pencere Bulunan Köşe Hacimlerde Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
- Balkon Kapısı Bulunan Hacimlerde Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
- Radyatörün Niş İçine Yerleştirilmesi
- Radyatörün Duvara Montajı
- Kalorifer Peteklerinin Besleme ve Dönüş Kolonlarına Bağlantısı
Radyatör (Kalorifer Peteği) Seçimi
Radyatör kullanılması durumunda farklı iç sıcaklıklarda her bir dilim radyatör tipinin ısıl gücü imalatçı kataloğundan veya ilgili standarttan bulunabilir. Her hacmin hesaplanan ısı kaybı, bir dilim radyatör ısıl kapasitesine bölünerek, o hacim için gerekli radyatör dilimi sayısı veya panel radyatörlerdeki uzunluğu bulunur. Hesap sonucu kesirli çıkarsa 0,1 ila 0,4 olan kesirlerin dikkate alınmaması, 0,5 ila 0,9 arası kesirler için radyatörün bir dilim veya uzunluğu artırılması uygun olur.
Kalorifer peteği seçimi, EK V-8’de verilen Radyatör Hesabı Cetveli’nin ilgili sütunlarına oda no, oda adı, odanın ısı kaybı ve oda sıcaklığı yazılarak ve ısıtıcının cinsine göre hesapların yapılmasıyla tamamlanır. Isı kaybı küçük olan hacimlerde radyatör iki dilimden veya 30 cm’den az çıkarsa, o hacme radyatör koymamaya özen gösterilmeli ve o hacmin ısı kaybı komşu hacimlerin ısı kaybına eklenmelidir.
Kalorifer tesisatı seçimi tamamlanınca, kat planlarında her odaya adı yazılarak, sıra ile birer numara verilir ve odanın iç sıcaklığı, ısı kaybı ve ısıtıcı karakteristikleri yazılır.
Radyatör Seçimi için Öneriler
- Yüksek tavanlı yapılarda merdiven boşluklarında dubleks yapılardaki dikey bağlantı boşluklarında ışınım (radyasyon) oranı fazla olan ve yüksek radyatörler kullanılmalıdır. Bu gibi yerlerde kalorifer peteği tarafından taşınımla (konveksiyonla) yayılan ısı üst kısımlarda toplanır ve alt kata kadar göreceli olarak soğuk kalır. Halbuki alt katlarda yerleştirilen radyatörlerdeki ışınımla ısı yayılım oranı yüksek olursa, bu farklılık büyük ölçüde giderilebilir. Düz yüzeyli ve ince radyatörlerde ışınım oranı yüksektir. Bu açıdan derinliği az (ince) ve yüksekliği fazla ridem tipi döküm radyatörle ve panel radyatörler en avantajlı tiplerdir. Alüminyum radyatörler ise tam tersine bir konvektör gibi çalışır ve ışınım oranları en düşük tiplerdir.
- Radyatörler genellikle pencere altlarına yerleştirilir. Özellikle iyi yalıtılmış binalarda ısı kaybı daha az olduğundan büyük ısı gücü olan ve derinliği fazla olan radyatör tipi seçildiğinde, dilim sayısı az olacaktır. Bu durumda hem görünüş açısından hem yer kaybı açısından hem de ışınım oranının düşüklüğü açısından olumsuz bir durum ortaya çıkar. Böyle yerlerde dilimli döküm, çelik veya panel radyatör kullanılıyorsa en ince tipleri seçilmelidir. Seçilen radyatör pencere altına yayılmalıdır.
- İşyeri, okul hastane gibi yerlerde toz tutmayan ve kolay temizlenebilen tipte radyatörler seçilmelidir.
- Pencere altında niş olmayan yapılarda derinliği az olan (ince) tipteki radyatörler seçilmelidir. Kalorifer peteği genişliğinin fazla olması, kayıp alanı azaltır.
- Pencere altları bulunmayan veya radyatör yerleştirmeye uygun olmayan yerlerde, duvar önlerine yerleştirilecek radyatörler, yer nedeniyle yüksekliği fazla olan tiplerden seçilmelidir.
- Yüksek yapılarda hiç olmazsa statik basıncın fazla olduğu alt katlarda basınca dayanıklı tip radyatörler kullanılmalıdır.
- Kombi cihaz kullanılan sistemlerde, çelik radyatör bulunması durumunda elektro kimyasal çift oluşumu ortaya çıkabilmektedir. Böyle durumlarda ya radyatörlerin ya da kombi cihazının değiştirilmesi önerilir.
- Farklı su geçiş dirençlerine sahip radyatörler aynı devrede birlikte kullanılmalıdır. Bu gibi hallerde su dolaşımında düzensizlikler ortaya çıkabilir. Örnek olarak konvektör tipi ısıtıcılar aynı devreden beslenmelidir, aksi taktirde direnç dengelenmesine dikkat edilmelidir. Doğru çözüm ayrı zon ve zon pompalarının kullanılmasıdır.
- Banyo, çamaşırhane vb. nemli yerlerde hiçbir suretle kanatlı boru ve konvektör kullanılmamalıdır.
Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
Isıtıcıları dış duvarı, döşemesi ve tavanı civarındaki hava sıcaklıkları çok farklı olup, pencere önleri en soğuk yerlerdir. Bu nedenle, ısıtıcılar pencere altlarına ve estetik bir görünüm vermek için pencereyi ortalayacak şekilde yerleştirilir. Şekil 1’de gösterildiği gibi ısıtıcılar, olabildiği kadar nişsiz (oyuksuz) duvar önlerine, pencere altlarına dış duvar önlerine yerden en az 70 mm yükseklikte, duvardan en az 40 mm uzaklıkta olacak biçimde yerleştirilmelidir. Dış duvar önüne yerleştirilen radyatörlerin
a) Radyatörlerin Pencere Altlarına ve Dış Duvara Yerleştirilmesi
Arkasında kalan kısım ısıya karşı yalıtılmalıdır. Dış duvarın bu kısmında büyük bir ısı kaybı vardır. Bu kısmın 30 mm kalınlığındaki cam yünü veya eşdeğer bir yalıtım malzemesi ile yalıtılması, ısıl kapasite %2-3 oranında artma sağlar.
Radyatör seçiminde seçiminde, ısıtıcı yüksekliğinin pencerenin altında kalan duvarın yüksekliğini geçmemesine dikkat edilmelidir. Penceresi bulunmayan veya çok küçük olan hacimlerde, ısıtıcı dış duvar önlerine yerleştirilmelidir.
İki Yüzeyinde Pencere Bulunan Köşe Hacimlerde Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
Isı kaybı büyük, pencere sayısı çok olan hacimlerde her pencere önüne ısıtıcı yerleştirilmesi, ısının düzgün bir şekilde dağıtılması için uygun olur. İki yüzeyinde pencere bulunan köşe hacimlerin ısıtılmasında ısıtıcılar Şekil 3’de görüldüğü gibi, pencere büyüklükleri ile orantılı güçte, pencere önlerine dağıtılmalıdır. Mümkünse dar radyatör tipi seçilmelidir.
Balkon Kapısı Bulunan Hacimlerde Kalorifer Peteği Yerleştirilmesi
Balkon kapısı bulunan hacimlerin ısıtılmasında radyatörler, Şekil 4’de gösterildiği gibi, kapıdan gelen soğuk hava akımının etkisini azaltacak şekilde ve kapının çarpmayacağı düz bir duvar üzerine yerleştirilmelidir.
Radyatörün Niş İçine Yerleştirilmesi
Mimari açıdan radyatörler çoğu durumda üzerine raf ve önlerine dekoratif perdeler konularak gizlenir. Bazı durumlarda da zorunluluk sonucu niş içine yerleştirilir. Isıtıcıların niş içine yerleştirilme zorunluluğu varsa, Şekil 4’deki ölçüler göz önüne alınmalıdır. Derinliği ısıtıcı genişliğini aşan nişlerde, gerekli hava akımını sağlayarak ısıtıcının verimi artırmak için pencere parapetinde veya niş tavanında en az 50 mm genişliğinde ve ısıtıcı boyunda bir boşluk veya eşdeğer alanda delikli boşluklar bırakılmalıdır.
Radyatörün Duvara Montajı
Kalorifer peteğinin etrafına konulan örtüler, taşınımla ve ışınımla ısı geçişleri azaltılır. EK V-7’ de değişik örtü tiplerinin ısıtıcı kapasitesine etkileri verilmiştir. Bu değerler yaklaşık olup, ısıtıcı cinsine ve çalışma şartlarına bağlıdır. Bazı durumlarda bu örtü, ısı ışınımını azaltmasına rağmen, ısı taşınımını artırdığından, ısıtıcının toplam ısı kapasitesinin artması sağlanabilir. Buna rağmen teknik zorunluluklar dışında hiçbir zaman ısıtıcıların üzerine levha konulması, önlerinin kapatılması ve niş içine alınması uygun değildir. Böyle bir örtü yapılacaksa, ısıl yüzeyin artırılması gerekliliği göz önüne alınmalıdır.
Diğer taraftan zorunlu nedenlerden dolayı yükseğe asılan ısıtıcıların da ısıl kapasitelerindeki azalma, gerekli ısıtıcı yüzeyinin %10 artırılması ile çözülebilir. Isıtıcıların duvar veya döşemeye tespiti için konsol ve kelepçeler kullanılır. Panel ve alüminyum radyatörlerin bağlantı elemanları genellikle üretici firma tarafından ısıtıcı ile birlikte verilir. Döküm ve saç radyatörlerin konsol ve kelepçeleri TS 1107’de verilmiştir. Şekil 6’da bir duvara döküm veya panel radyatörün yerleştirilişini göstermektedir.
Kalorifer Peteklerinin Besleme ve Dönüş Kolonlarına Bağlantısı
Panel radyatörlerin 2600 mm’den daha uzun, dilimli kalorifer peteklerininde 30 dilimden fazla olması durumunda, ısıtıcı grubunun bağlantısı yukarındaki resimlerdeki gibi ters olarak yapılmalıdır.
Sıcak su ısıtma tesisatlarında bağlantı borularına gidişte ısıtıcıya doğru, dönüşte ise dönüş kolonuna doğru alçalan bir eğim verilmektedir. Eğim miktarı %1 olmak üzere en az 10 mm, en çok da 15 mm olmalıdır. Bağlantı borusunun 25 mm’den az, 1500 mm’den fazla olmamalıdır.
Bağlantı borularının ısıtıcıya yakın yerine kelepçe konulmalıdır.
Yukarıdaki resimlerde aynı kolonlardan beslenen aynı yükseklikteki ve farklı yükseklikteki iki grup radyatörün bağlantı şekilleri görülmektedir.
Bağlantı borularında gereksiz dirseklerden kaçınılmalı, en kısa yoldan bağlantı yapılmalıdır. Duvar geçişlerinde boru geçiş kovanları ve duvar rozetleri kullanılmalıdır. (Şekil 7)
